Centrum

Termin „centrum szachowe” odnosi się do centrum szachownicy, czyli jej środka. Jeśli dopiero uczysz się gry w szachy, to jedno z podstawowych pojęć szachowych, z którymi warto się zapoznać.

• Co to jest centrum?
• Dlaczego centrum jest ważne?
• Sprawdź się!
• Podsumowanie

Co to jest centrum?

Centrum można definiować na różne sposoby. Najczęściej są to cztery centralne pola szachownicy: d4, d5, e4, e5. Niektórzy włączają do definicji centrum również 12 pól znajdujących się wokół nich.

Słowem „centrum” określa się nawet czasami linie d i e. Widać to choćby po tym, że piony z linii d i e nazywa się „pionami centralnymi”, nawet jeśli akurat nie stoją na jednym z czterech głównych pól centrum. A czy wiesz, że zbyt długie trzymanie króla w centrum jest ryzykowne? Niewielu graczy przesuwa w debiucie króla na pole d4 (chyba że mowa o wariancie „Król wzgórza”!) Jednak ponieważ król zaczyna partię na centralnej linii e, zazwyczaj jest tam bardziej zagrożony niż po roszadzie.

Dlaczego centrum jest ważne?

Gracz, który kontroluje centrum, zazwyczaj ma przewagę, choć nie jest to regułą. Dzieje się tak, ponieważ każda figura, poza wieżą, gdy znajduje się bliżej centrum, kontroluje więcej pól, a to zwiększa jej oddziaływanie na pozycję.

Skoczek jest figurą, która w największym stopniu potrzebuje centralizacji, aby zachować swoją przydatność. Wieża to figura, dla której nie jest ważne w którym miejscu szachownicy się znajduje, ponieważ zawsze kontroluje taką samą liczbę pól. Gońce mogą być przydatne nawet na pojedynczej przekątnej, jak w przypadku fianchetta, natomiast hetman, który łączy ruchy wieży i gońca, nie traci znacząco na wartości nawet przy krawędzi szachownicy. Wróćmy jednak do skoczka – gdy znajduje się na bandzie, traci połowę swojego zasięgu, natomiast w rogu, jak widać na poniższym diagramie, jego efektywność spada aż o 75%. Zagranie skoczkiem do rogu bez planu szybkiego przestawienia go w bardziej aktywne miejsce jest zazwyczaj błędem, chyba że prowadzi do natychmiastowego zwycięstwa dzięki taktyce.

W większości debiutów chodzi o walkę o kontrolę nad centrum, która może przejawiać się na różne sposoby.

• Dwa najpopularniejsze ruchy w debiucie to 1.e4 i 1.d4, które zajmują i kontrolują centralne pole (d5 lub e5). Symetryczne odpowiedzi czarnych (1…e5 lub 1…d5) realizują ten sam cel.
• W hipernowoczesnych debiutach, takich jak obrona Nimzowitscha (1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4), jedna ze stron stara się kontrolować centrum figurami zamiast pionami. W tym konkretnym przypadku czarne wiążą skoczka na c3, aby wzmocnić kontrolę nad e4.
• W obronie sycylijskiej (1.e4 c5) czarne dążą do wymiany piona c za centralnego piona d białych (np. po 2.Sf3 d6 3.d4 cxd4). Z kolei głównym założeniem wariantu Alapina (2.c3) jest zapobieżenie tej wymianie.

Sprawdź się!

Pytanie nr 1: Który goniec kontroluje więcej centralnych pól?

Odpowiedź: Goniec czarnych na g7 kontroluje dwa centralne pola: d4 i e5. Goniec białych nie kontroluje żadnego z czterech centralnych pól.

Pytanie nr 2: Która strona miałaby większą kontrolę nad centrum, gdyby partia zaczęła się od bardzo nietypowych posunięć: 1.Sc3 h5?

Odpowiedź: Ruch skoczka 1.Sc3 przybliża go do centrum, skąd kontroluje pola e4 i d5. Z kolei posunięcie pionem 1…h5 nie ma żadnego wpływu na kontrolę nad centrum.

Podsumowanie

Już wiesz, czym jest centrum, dlaczego ma kluczowe znaczenie i jak kontrolować je za pomocą figur i pionów. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, obejrzyj lekcję na Chess.com prowadzoną przez GM-a Dejana Bojkova, pt.: „Gra w centrum”!